Avontuur 11.2. Overzicht ‘out of the box opvoeden’, algemeen
In deze les bespreken we enkele stappen die in algemene zin belangrijk zijn in de opvoeding.
In de lessen die volgen gaan we dieper in op de situaties van je kind(eren) en op opvoeding vanuit behoeften.
In deze les wordt je gevraagd om bij elke stap de theorie te lezen, de filmpjes te bekijken en de vraag te beantwoorden over jouw specifieke situatie.
De onderstaande stappen kun je tevens zien als belangrijke stappen in de opvoeding.
-Stap 1 Zorg voor jezelf
-Stap 2 Denk out of the box
-Stap 3 Gevoel toelaten en triggers helen
-Stap 4 Afstemmen, connectie en onderzoeken
-Stap 5 Wees congruent, kwetsbaar en eerlijk: geweldloos communiceren
-Stap 6 Luister naar je kind
-Stap 7 Wat is er werkelijk aan de hand?
-Stap 8 Opvoeden op basis van behoeften, zie de volgende lessen.
Stap 1. Zorg voor jezelf
Ben je in een negatieve stemming dan heeft dat effect op de rest van het gezin. Ook een positieve stemming kan effect hebben. Dat zie je in dit leuke filmpje van 1 min 50.
Je hoeft natuurlijk niet perfect te zijn, of altijd maar blij. Het leven gaat nu eenmaal met ups en downs en dat mogen je kinderen ook leren en aanvaarden.
Toch kun je ook iets doen voor jezelf zodat het effect dat je op anderen hebt en met name op je kind, positiever is.
Weismann et al (2006) onderzocht de besmettingshypothese (wat ouder voelt, voelt kind ook), hieruit bleek dat van de 151 depressieve moeders met 1 kind, bij 114 kinderen ook sprake te zijn van psychische problematiek. In dit onderzoek werd alleen de moeder behandeld. Wat vervolgens bleek was dat als deze behandeling aansloeg, de problematiek van de kinderen ook afnam! Bij de moeders waar de behandeling niet aansloeg, was er ook geen verbetering bij de kinderen zichtbaar.
Je kunt er bijvoorbeeld voor zorgen dat je voldoende uitgerust bent (een powernap kan heel gezond zijn).
Je kunt je uitspreken en een oplossing vinden als je je ergert aan iets of iemand (zie de cursus conflict oplossen).
Je kunt in therapie gaan als je merkt dat gevoelens uit je verleden je teveel blokkeren.
Als je je bijvoorbeeld niet gelukkig voelt op je werk dan kun je dingen doen die je blij maken en waar je energie van krijgt.
Je kunt oefenen met uit je boxen stappen. Dat kan erg bevrijdend zijn en je in je kracht zetten. Verschillende oefeningen uit OBIC kunnen je hierbij helpen, zoals de imaginaties, innerlijk kind inbeeldoefening en de 5 vragen.
Werken aan zelfliefde, geduld en vergevingsgezindheid voor jezelf zijn daarbij zeker belangrijk!
‘Zelfs wanneer jij denkt er niets van gebakken te hebben als ouder, ben je nog steeds de allerliefste in de ogen van je kinderen. Wees mild voor jezelf”
Saskia Markstein
Sadguru legt dit heel mooi uit in dit filmpje tot aan minuut 4
Rustig blijven
Rustig blijven kunnen we beschouwen als een belangrijk punt bij stap 1, zorgen voor jezelf.
In het boek integratief opvoeden van Schlatmann, van der Hoeven en Hein (2015), blz. 35 wordt benadrukt hoe belangrijk het is als ouders rustig zijn.
Daniel Siegel (2010) legt uit dat spiegelneuronen maken dat we kunnen voelen wat de ander voelt. “Spiegelneuronen van kinderen spiegelen gedrag van ouders, ook als dat chaotisch, verward, of agressief is. Kinderen ervaren dan dezelfde chaotische emoties en die worden geïnstalleerd in de hersenen.
De manier om ontregelde kinderen te kalmeren is door nieuwe neurale netwerken te creëren aan de hand van afstemmen, mindfulness en door kalm te reageren op reactieve (afwachtend) en angstige kinderen. Op den duur zullen deze kinderen dit gedrag van ouders spiegelen, en zal in de hersenen van het kind een nieuw netwerk worden aangelegd.”
Of een quote van L.R. Knost:
”Als kinderen overweldigd zijn door grote emoties, dan is het onze taak onze kalmte te delen, niet om samen te komen in de chaos”
Rustig blijven kan ook helpen om even boven de situatie te gaan staan en om tot betere, wijzere, of creatievere oplossingen te komen. Dat legt John Cleese bij College tour mooi uit in dit inspirerende filmpje van 2 min 20.
Vraag bij stap 1: Waar word jij blij van? Wat helpt jou om rust te krijgen? En wat zou je nog meer kunnen doen?
Bijvoorbeeld: Neem je voldoende rust, powernaps? Doe je wel eens iets aan yoga, of meditatie? Of sport? Wat zijn dingen die jou helpen tot rust te komen, energie van te krijgen, of blij van te worden?
Stap 2. Denk out of the box
Het is belangrijk dat je als ouder niet te dogmatisch bent in je denken en teveel bezig bent met je kind te instrueren over wat goed is en wat fout. Het is dan moeilijker rekening houden met behoeften van je kind.
”Veel ouders doen veel voor hun kind, behalve hen zichzelf laten zijn”
Banksky
Natuurlijk kun je best bepaalde normen en ideeën meegeven en dat is ook goed. Aan de andere kant is het belangrijk dat je kind zelf tot antwoorden en inzichten kan komen in tegenstelling tot het navolgen van overtuigingen van anderen. Het kan een hele waardevolle les zijn om je kind mee te geven dat wat goed is, afhangt van het moment en van de situatie en dat het daar zelf een wijze afweging in mag maken.
Als je je kind te veel jouw gedachten en overtuigingen oplegt, dan kan het zich daar naar gaan vormen uit behoefte aan erkenning of verbinding. Maar omdat je kind dat niet echt zo voelt of snapt, kan het de verbinding met zichzelf en zijn intuïtie kwijtraken.
In dit confronterende filmpje van dr. Shefali van min 2- t/m min 8 legt ze uit dat het doorgeven van overtuigingen kan maken dat er iets moois van je kind verloren gaat.
‘Instead of saying, ‘I don’t want my child to be perceived as different,’ let’s flip the script and say, ‘I don’t want my child to feel pressured to be normal.’
O. Kelter
In deze Tedtalk van 20 min wordt mooi uitgelegd hoe anders kijken / denken of interpreteren leidt tot een volledig andere aanpak. De spreker legt uit dat het geen kwestie is van niet willen, maar van niet weten hoe. Met als voornaamste punt: ‘Kids do well if they can’
Vraag bij stap 2: Wat zijn je boxen, of normen in de opvoeding? Wat vind je zeker goed en wil je ook dat je kinderen zo gaan zien en denken?
Oefening bij stap 2: verzamel nadelen voor, en voordelen tegen.
Uitleg bij oefening:Als je merkt dat je te veel in een box vastzit dan kun je nadenken over bewijs voor het tegenovergestelde. Als je bijvoorbeeld merkt erg te hameren op bepaalde regels, denk dan ook eens aan de nadelen van het volgen van die regels. Wil je dat je kind altijd slaafs jouw regels volgt, kijk dan eens naar de voordelen om eens niet de regels volgen. Regels kunnen zeker helpen om goed samen te leven, maar wil je het juiste doen op dat moment, dan moet je regels ook kunnen loslaten. Een regel kan namelijk niet alles in deze wereld omvatten. Daarvoor zijn er teveel nuances en unieke situaties. Wanneer je beide kanten van een box kunt zien, dan kom je emotioneel rustiger in de opvoeding te staan en kun je wijzer reageren. De kans dat het contact met je kind goed is wordt daarmee groter en zo ook de hechting van je kind. Als je zelf niet krampachtig vasthoudt aan een norm dan kun je makkelijker aansluiten bij de behoeften op het moment.
Stap 3. Gevoel toelaten en je triggers helen
Natuurlijk ontkom je er niet aan dat je zo nu en dan geconfronteerd wordt met moeilijke emoties, moeheid en triggers tijdens de opvoeding. Dat gebeurt, ook al probeer je zoveel mogelijk ontspannen te zijn. Dat is nu eenmaal menselijk. Een belangrijk punt is echter dat dit niet een probleem hoeft te zijn, maar zelfs een kans. Wanneer het gekwetste kind in jezelf naar boven komt, dan is dat ook een kans om hem of haar te helpen en om iets los te laten. De innerlijk kind inbeeldoefening is hier heel geschikt voor (Cursus 1 en 2)
Met andere woorden, gebruik de uitdagingen met je kind en in je gezin, om jezelf te helen. Kinderen zijn er specialisten in om onze gevoeligheden te vinden. Dat doen ze niet uit slechte intentie, maar juist uit behoefte aan oprecht contact. Ze voelen misschien aan dat er iets is dat er van jezelf niet mag zijn. Ze kunnen dat, omdat ze instinctief op gevoel reageren. Voel je je onzeker, dan lopen ze snel over je heen en kun je je nog onzekerder gaan voelen. Voel je je schuldig en niet goed genoeg, dan hebben ze misschien snel kritiek op je. Dat is dus niet slecht van je kind, maar een kans voor jou om te groeien. Die onderliggende gevoelens worden ook wel schema’s genoemd en die zijn belangrijk om toe te laten en te helen. Kijk dit korte filmpje van 1 minuut over schema’s.
Vanuit die onderliggende gevoeligheden ontwikkelen we ook vecht-, vlucht- en bevriesgedrag. Zoals:
Schema: ik voel me een mislukkeling – kan leiden tot – ik word perfectionistisch (compenseren)
Schema: Ik voel me een mislukkeling – kan leiden tot – ik ga nergens aan beginnen (vermijding)
Schema: Ik voel me een mislukkeling – kan leiden tot – ik doe dingen halfslachtig en misluk toch (selffulfilling prophecy)
Of in de opvoeding:
‘Ik voel me klein en machteloos’ → wordt boos en controlerend naar kinderen (compenseren)
‘Ik voel me klein en machteloos’ → vermijden conflict en niet consequent zijn met regel (vermijdend)
‘Ik voel me klein en machteloos’ → het kind laten bepalen (Selffulfilling prophecy)
In dit filmpje van 3:55 zie je hoe zo een schema met beschermingsmechanismen ontstaat. Dat is leuk uitgebeeld met een poppetjes in een harnas.
Vraag bij stap 3. Wat zijn je belangrijkste gevoeligheden en onderliggende overtuigingen? En welke vecht-, vlucht-, bevries-beschermmechanismen kunnen in de opvoeding opspelen?
Stap 4. Afstemmen, connectie en onderzoeken
Als je goed in staat bent tot het verbinden met, en helen van je eigen emoties, dan zul je je ook makkelijker kunnen verbinden met kwetsbaarheden van je kind. Dan gaat het om een goede connectie met je kind. Reageer je vanuit je beschermmechanismen (vecht-, vlucht- en bevries reactie), dan is die connectie er bijvoorbeeld niet (en op een bepaalde manier ook niet met jezelf). Je reageert dan meer vanuit zelfbescherming, dan op basis van wat je kind werkelijk nodig heeft. Een betere connectie doet echter veel goed en voorkomt (gedrag) problemen.
”Connectie is de diepste behoefte van een kind en de grootste invloed van de ouder”
Lelia Schott
In de psychologie wordt een dergelijke connectie ook wel hechting genoemd. Omdat hechting zo’n wezenlijk onderdeel is van de opvoeding is deze stap iets uitgebreider beschreven, met meer informatie.
Voor een goede hechting zijn 3 factoren belangrijk. Zoals beschreven op de site van het Nederlands Jeugd Instituut:
Sensitief reageren, zoals reageren als een kind contact zoekt, vriendelijk zijn, lachen naar je kind, praten, uitleg geven, spelen met je kind, positief benaderen, complimenten geven etc. Je kind internaliseert hiermee een positieve innerlijke stem en ervaart dus meer geluk en meer zelfvertrouwen. Doordat je als ouder meer contact maakt, maakt je kind beter contact met zichzelf en makkelijker met anderen. Dit lukt natuurlijk ook beter als je zelf ook een innerlijke positieve stem hebt en positief kunt zijn naar jezelf.
Zorgen voor continuïteit, zoals er zijn voor je kind als er moeilijkheden zijn, steeds terugkomen op vaste momenten etc. De ervaring en overtuiging die je dan meegeeft is dat de wereld veilig en voorspelbaar is. Dit kan betekenen dat je moet leren afspraken na te komen en als het echt niet kan, moet uitleggen waarom dat zo is.
Mentaliseren, dat betekent het vermogen van ouders om zich te kunnen inleven in hun kind. De ouder kijkt en luistert en begrijpt wat er gebeurt als er sprake is van een bepaalde emotie. Vervolgens zeg je als ouder iets dat passend is voor de situatie zoals ‘Je bent verdrietig omdat je niet bent uitgenodigd voor dat feestje’. Hierdoor leren kinderen ook hun eigen emoties begrijpen. Om dit te kunnen helpt het natuurlijk ook weer als je je kunt inleven in je eigen emoties en het kind in jezelf.
Hoe meer een kind zich gehecht voelt, hoe veiliger het zich voelt om zichzelf en de rest van de wereld te accepteren. Hoe meer liefde het kind krijgt, hoe meer het in staat zal zijn te geven. Gehechtheid staat net zo centraal in de ontwikkeling van een kind als eten en ademen.
Hechting tussen ouder en kind is misschien wel het belangrijkste aspect om als ouder rekening mee te houden. Uit onderzoek blijken bijvoorbeeld de volgende effecten op je kind:
Internaliserende problemen zoals angst en depressie (Groh et al., 2012)
Betere cognitieve= en taalvaardigheden (O’Conner en McCartney 2007)
Gedragsproblemen (meta onderzoek van Fearon et al., 2010)
Meer zelfvertrouwen (Mesman, 2010)
Belemmering empathisch vermogen en sociale vaardigheden (Van Roozendaal 2016)
Grotere kans op psychiatrische aandoeningen zoals depressie, verslaving, angststoornissen en eetproblemen (Van Roozendaal 2016)
Zelf kinderen hebben met hechtingsproblemen (Van Roozendaal 2016)
Wat je kunt doen om tot een goede hechting te komen kun je dit artikel lezen
”Als een kind niet kalmeert dan heeft het verbinding nodig en troost, geen kritiek en controle”
Jane Evans
Het helpt dan ook om nieuwsgierig te blijven, ook om dat mee te geven aan je kinderen. Wees een OEN (Open En Nieuwsgierig) en laat OMA thuis (Oordelen, Meningen en Adviezen).
”Het meest belangrijke in communicatie is te horen wat er niet wordt gezegd”
Peter Drucker
In dit filmpje van 2 min en 40 seconde wordt het belang van connectie en hechting mooi uitgelegd.
De beroemde psycholoog Gabor Mate, spreekt prachtig over het belang van connectie. Dit filmpje van 7 minuten is wel een ‘must see’. Hij legt uit hoe je van je kind je discipel maakt, die bij jou wil horen en je wil volgen.
Belangrijke praktische handvatten vindt je in deze video van 7 min.In een aantal stappen wordt ook uitgebeeld hoe dit er uit ziet.
Vraag bij stap 4: Wat is je belangrijkste uitdaging als het gaat om hechting?
Stap 5. Wees congruent, kwetsbaar, jezelf en eerlijk
Dat je voor een positieve hechting lief, aardig en invoelend moet zijn is natuurlijk mooi. En dat het goed is om onvoorwaardelijke liefde uit te dragen ook, maar dat wil niet zeggen dat je altijd maar lief, aardig en meegaand moet zijn.
Sommige ouders zijn bijvoorbeeld te meegaand of bang voor conflict. Ze blijven dan te aardig en schuiven gevoelens van boosheid en irritatie zoveel mogelijk onder het tapijt. Een kind leert dan zijn ouders niet te respecteren.
”Een kind dat respectloos gedrag mag blijven vertonen naar zijn ouders zal anderen nooit werkelijk kunnen respecteren”
Billy Craman
Je mag dan ook best jezelf zijn en vervelende gevoelens hebben over wat je kinderen doen (of niet doen). Ook kan het goed zijn om stevig te reageren op momenten dat je kind werkelijk iets doet dat schadelijk is. Dat maakt dat je kind zich bewust wordt van het effect van zijn gedrag op anderen.
Als je je irritaties probeert te verbergen, dan kan het zijn dat je dubbele signalen afgeeft. Dat is verwarrend en bezorgt je kind stress. Je zegt het ene maar voelt het andere.
Waar het werkelijk om gaat is hoe jij je als ouder uit. Het is belangrijk dat je dit doet met geweldloos communiceren (zie cursus 2). Zeg bijvoorbeeld niet, ‘jij bent verschrikkelijk’ , maar hou het vooral bij jezelf en bij het gedrag wat je ziet. Zeg bijvoorbeeld: ” wat je nu doet vind ik echt vervelend. Ik wil dat je daarmee stopt”. Geef ook uitleg waarom je dat vindt. Als je jezelf goed kent kun je ook je gevoel delen. Geef niet alleen argumenten maar deel ook je gevoel. Bijvoorbeeld: “ik maak me zorgen omdat je je op een negatieve manier ontwikkelt en je leven zal verslechteren als je dit soort dingen doet. Ik wil graag dat je een goed leven hebt”. Of: “het maakt me bang en ik voel me machteloos dat ik je daarin niet kan sturen. Ik zou er graag samen uitkomen”.
Onder boosheid en irritatie ligt immers ook een positieve intentie, namelijk zorg, betrokkenheid en en kwetsbaarheid. Die kun je ook uiten en inzichtelijk maken voor je kind, zonder dat je het probleem bij je kind legt (bij jezelf houden). Als je die positieve intenties uit, dan kunnen jouw boosheid en jouw grens zelfs voor een positief hechtingsmoment zorgen. Kinderen interpreteren boosheid namelijk vaak verkeerd en betrekken het op zichzelf. Dit komt omdat ze dieperliggende oorzaken nog niet kennen en niet weten wat er achter jouw reactie schuilt. Omdat ze het op zichzelf betrekken kan dat schema’s veroorzaken. Een simpele uitleg en een andere manier van communiceren helpen dit te voorkomen en daar zal je kind zijn of haar hele leven profijt van hebben.
Je bent zo ook een voorbeeld voor je kind. Als je in je communicatie alleen maar de ander beschuldigt, of naar een ander wijst, dan hoef je niet raar op te kijken als je kind dit net zo doet (kopiëren, spiegelen, modeleren).
Als je op deze (geweldloze) manier communiceert dan snapt je kind jou en ook nog eens op een positieve manier. Je kind ziet dat je uiting of boosheid juist uit liefde of zorg voortkomt. De kans dat je kind zich dan verzet is vele malen kleiner en dat het toenadering zoekt vele malen groter. Door de manier waarop je communiceert kun je een machtsstrijd voorkomen en de mogelijkheid creëren voor gesprek, bewustwording en wederzijdse betrokkenheid. Natuurlijk moet je soms grenzen aangeven, maar vaker kunnen oplossingen gevonden worden in gezamenlijkheid en gesprek. Bekend is dat kinderen graag willen helpen als ze zowel het vertrouwen als de kans krijgen. Geef je die, dan hoeven er helemaal niet veel conflicten te zijn. Deze manier van communiceren is al mogelijk met kinderen die op de basisschool zitten. Dit is mogelijk geen makkelijke noot om te kraken, maar zeer zeker de moeite van het oefenen waard. Zorg vooral dat je cursus 2 onder de knie hebt.
Vraag bij stap 5: Hoe uit je je ongenoegen nu? Uit je het wel, maar niet adequaat? Of uit je het bijvoorbeeld te weinig en zeg je niet wat je echt voelt? Bedenk hoe je je het beste kunt uiten zodat je eerlijk bent over je gevoel en de positieve onderliggende intentie.
Stap 6. Luister naar je kind nadat je je hebt geuit
Als je je hebt geuit is het natuurlijk ook belangrijk om naar je kind te luisteren zodat je weet waarom het zo doet of reageert.
‘Als je naar je kinderen luistert, dan weet je als ouder waarom je niet gerespecteerd wordt”
Woody Allen
Voor oefenen, zie het volgende avontuur.
Stap 7. Inzicht. Onderzoek wat er werkelijk aan de hand is bij je kind
In het volgende avontuur ga je onderzoeken en stilstaan bij wat er werkelijk aan de hand is. Je combineert een systemische kijk (gezin), met een kijk op een individu.
Stap 8. Opvoeden naar behoeften
Als laatste stap gaan we opvoeden op basis van behoeften en wat je kunt doen als ouder. Dat zal het laatste avontuur van deze cursus zijn.
De onderstaande stappen kun je tevens zien als belangrijke stappen in de opvoeding.
-Stap 1 Zorg voor jezelf
-Stap 2 Denk out of the box
-Stap 3 Gevoel toelaten en triggers helen
-Stap 4 Afstemmen, connectie en onderzoeken
-Stap 5 Wees congruent, kwetsbaar en eerlijk: geweldloos communiceren
-Stap 6 Luister naar je kind
-Stap 7 Wat is er werkelijk aan de hand?
-Stap 8 Opvoeden op basis van behoeften, zie de volgende lessen.
Stap 1. Zorg voor jezelf
Ben je in een negatieve stemming dan heeft dat effect op de rest van het gezin. Ook een positieve stemming kan effect hebben. Dat zie je in dit leuke filmpje van 1 min 50.
Je hoeft natuurlijk niet perfect te zijn, of altijd maar blij. Het leven gaat nu eenmaal met ups en downs en dat mogen je kinderen ook leren en aanvaarden.
Toch kun je ook iets doen voor jezelf zodat het effect dat je op anderen hebt en met name op je kind, positiever is.
Weismann et al (2006) onderzocht de besmettingshypothese (wat ouder voelt, voelt kind ook), hieruit bleek dat van de 151 depressieve moeders met 1 kind, bij 114 kinderen ook sprake te zijn van psychische problematiek. In dit onderzoek werd alleen de moeder behandeld. Wat vervolgens bleek was dat als deze behandeling aansloeg, de problematiek van de kinderen ook afnam! Bij de moeders waar de behandeling niet aansloeg, was er ook geen verbetering bij de kinderen zichtbaar.
‘Zelfs wanneer jij denkt er niets van gebakken te hebben als ouder, ben je nog steeds de allerliefste in de ogen van je kinderen. Wees mild voor jezelf”
Saskia Markstein
Sadguru legt dit heel mooi uit in dit filmpje tot aan minuut 4
Rustig blijven
Rustig blijven kunnen we beschouwen als een belangrijk punt bij stap 1, zorgen voor jezelf.
In het boek integratief opvoeden van Schlatmann, van der Hoeven en Hein (2015), blz. 35 wordt benadrukt hoe belangrijk het is als ouders rustig zijn.
Daniel Siegel (2010) legt uit dat spiegelneuronen maken dat we kunnen voelen wat de ander voelt. “Spiegelneuronen van kinderen spiegelen gedrag van ouders, ook als dat chaotisch, verward, of agressief is. Kinderen ervaren dan dezelfde chaotische emoties en die worden geïnstalleerd in de hersenen.
De manier om ontregelde kinderen te kalmeren is door nieuwe neurale netwerken te creëren aan de hand van afstemmen, mindfulness en door kalm te reageren op reactieve (afwachtend) en angstige kinderen. Op den duur zullen deze kinderen dit gedrag van ouders spiegelen, en zal in de hersenen van het kind een nieuw netwerk worden aangelegd.”
Of een quote van L.R. Knost:
”Als kinderen overweldigd zijn door grote emoties, dan is het onze taak onze kalmte te delen, niet om samen te komen in de chaos”
Rustig blijven kan ook helpen om even boven de situatie te gaan staan en om tot betere, wijzere, of creatievere oplossingen te komen. Dat legt John Cleese bij College tour mooi uit in dit inspirerende filmpje van 2 min 20.
Bijvoorbeeld: Neem je voldoende rust, powernaps? Doe je wel eens iets aan yoga, of meditatie? Of sport? Wat zijn dingen die jou helpen tot rust te komen, energie van te krijgen, of blij van te worden?
Stap 2. Denk out of the box
Het is belangrijk dat je als ouder niet te dogmatisch bent in je denken en teveel bezig bent met je kind te instrueren over wat goed is en wat fout. Het is dan moeilijker rekening houden met behoeften van je kind.
”Veel ouders doen veel voor hun kind, behalve hen zichzelf laten zijn”
Banksky
Natuurlijk kun je best bepaalde normen en ideeën meegeven en dat is ook goed. Aan de andere kant is het belangrijk dat je kind zelf tot antwoorden en inzichten kan komen in tegenstelling tot het navolgen van overtuigingen van anderen. Het kan een hele waardevolle les zijn om je kind mee te geven dat wat goed is, afhangt van het moment en van de situatie en dat het daar zelf een wijze afweging in mag maken.
Als je je kind te veel jouw gedachten en overtuigingen oplegt, dan kan het zich daar naar gaan vormen uit behoefte aan erkenning of verbinding. Maar omdat je kind dat niet echt zo voelt of snapt, kan het de verbinding met zichzelf en zijn intuïtie kwijtraken.
In dit confronterende filmpje van dr. Shefali van min 2- t/m min 8 legt ze uit dat het doorgeven van overtuigingen kan maken dat er iets moois van je kind verloren gaat.
‘Instead of saying, ‘I don’t want my child to be perceived as different,’ let’s flip the script and say, ‘I don’t want my child to feel pressured to be normal.’
O. Kelter
In deze Tedtalk van 20 min wordt mooi uitgelegd hoe anders kijken / denken of interpreteren leidt tot een volledig andere aanpak. De spreker legt uit dat het geen kwestie is van niet willen, maar van niet weten hoe. Met als voornaamste punt: ‘Kids do well if they can’
Vraag bij stap 2: Wat zijn je boxen, of normen in de opvoeding? Wat vind je zeker goed en wil je ook dat je kinderen zo gaan zien en denken?
Oefening bij stap 2: verzamel nadelen voor, en voordelen tegen.
Uitleg bij oefening: Als je merkt dat je te veel in een box vastzit dan kun je nadenken over bewijs voor het tegenovergestelde. Als je bijvoorbeeld merkt erg te hameren op bepaalde regels, denk dan ook eens aan de nadelen van het volgen van die regels. Wil je dat je kind altijd slaafs jouw regels volgt, kijk dan eens naar de voordelen om eens niet de regels volgen. Regels kunnen zeker helpen om goed samen te leven, maar wil je het juiste doen op dat moment, dan moet je regels ook kunnen loslaten. Een regel kan namelijk niet alles in deze wereld omvatten. Daarvoor zijn er teveel nuances en unieke situaties. Wanneer je beide kanten van een box kunt zien, dan kom je emotioneel rustiger in de opvoeding te staan en kun je wijzer reageren. De kans dat het contact met je kind goed is wordt daarmee groter en zo ook de hechting van je kind. Als je zelf niet krampachtig vasthoudt aan een norm dan kun je makkelijker aansluiten bij de behoeften op het moment.
Stap 3. Gevoel toelaten en je triggers helen
Natuurlijk ontkom je er niet aan dat je zo nu en dan geconfronteerd wordt met moeilijke emoties, moeheid en triggers tijdens de opvoeding. Dat gebeurt, ook al probeer je zoveel mogelijk ontspannen te zijn. Dat is nu eenmaal menselijk. Een belangrijk punt is echter dat dit niet een probleem hoeft te zijn, maar zelfs een kans. Wanneer het gekwetste kind in jezelf naar boven komt, dan is dat ook een kans om hem of haar te helpen en om iets los te laten. De innerlijk kind inbeeldoefening is hier heel geschikt voor (Cursus 1 en 2)
Met andere woorden, gebruik de uitdagingen met je kind en in je gezin, om jezelf te helen. Kinderen zijn er specialisten in om onze gevoeligheden te vinden. Dat doen ze niet uit slechte intentie, maar juist uit behoefte aan oprecht contact. Ze voelen misschien aan dat er iets is dat er van jezelf niet mag zijn. Ze kunnen dat, omdat ze instinctief op gevoel reageren. Voel je je onzeker, dan lopen ze snel over je heen en kun je je nog onzekerder gaan voelen. Voel je je schuldig en niet goed genoeg, dan hebben ze misschien snel kritiek op je. Dat is dus niet slecht van je kind, maar een kans voor jou om te groeien. Die onderliggende gevoelens worden ook wel schema’s genoemd en die zijn belangrijk om toe te laten en te helen. Kijk dit korte filmpje van 1 minuut over schema’s.
Vanuit die onderliggende gevoeligheden ontwikkelen we ook vecht-, vlucht- en bevriesgedrag. Zoals:
Of in de opvoeding:
‘Ik voel me klein en machteloos’ → wordt boos en controlerend naar kinderen (compenseren)
‘Ik voel me klein en machteloos’ → vermijden conflict en niet consequent zijn met regel (vermijdend)
‘Ik voel me klein en machteloos’ → het kind laten bepalen (Selffulfilling prophecy)
In dit filmpje van 3:55 zie je hoe zo een schema met beschermingsmechanismen ontstaat. Dat is leuk uitgebeeld met een poppetjes in een harnas.
Vraag bij stap 3. Wat zijn je belangrijkste gevoeligheden en onderliggende overtuigingen? En welke vecht-, vlucht-, bevries-beschermmechanismen kunnen in de opvoeding opspelen?
Stap 4. Afstemmen, connectie en onderzoeken
Als je goed in staat bent tot het verbinden met, en helen van je eigen emoties, dan zul je je ook makkelijker kunnen verbinden met kwetsbaarheden van je kind. Dan gaat het om een goede connectie met je kind. Reageer je vanuit je beschermmechanismen (vecht-, vlucht- en bevries reactie), dan is die connectie er bijvoorbeeld niet (en op een bepaalde manier ook niet met jezelf). Je reageert dan meer vanuit zelfbescherming, dan op basis van wat je kind werkelijk nodig heeft. Een betere connectie doet echter veel goed en voorkomt (gedrag) problemen.
”Connectie is de diepste behoefte van een kind en de grootste invloed van de ouder”
Lelia Schott
In de psychologie wordt een dergelijke connectie ook wel hechting genoemd. Omdat hechting zo’n wezenlijk onderdeel is van de opvoeding is deze stap iets uitgebreider beschreven, met meer informatie.
Voor een goede hechting zijn 3 factoren belangrijk. Zoals beschreven op de site van het Nederlands Jeugd Instituut:
Sensitief reageren, zoals reageren als een kind contact zoekt, vriendelijk zijn, lachen naar je kind, praten, uitleg geven, spelen met je kind, positief benaderen, complimenten geven etc. Je kind internaliseert hiermee een positieve innerlijke stem en ervaart dus meer geluk en meer zelfvertrouwen. Doordat je als ouder meer contact maakt, maakt je kind beter contact met zichzelf en makkelijker met anderen. Dit lukt natuurlijk ook beter als je zelf ook een innerlijke positieve stem hebt en positief kunt zijn naar jezelf.
Zorgen voor continuïteit, zoals er zijn voor je kind als er moeilijkheden zijn, steeds terugkomen op vaste momenten etc. De ervaring en overtuiging die je dan meegeeft is dat de wereld veilig en voorspelbaar is. Dit kan betekenen dat je moet leren afspraken na te komen en als het echt niet kan, moet uitleggen waarom dat zo is.
Mentaliseren, dat betekent het vermogen van ouders om zich te kunnen inleven in hun kind. De ouder kijkt en luistert en begrijpt wat er gebeurt als er sprake is van een bepaalde emotie. Vervolgens zeg je als ouder iets dat passend is voor de situatie zoals ‘Je bent verdrietig omdat je niet bent uitgenodigd voor dat feestje’. Hierdoor leren kinderen ook hun eigen emoties begrijpen. Om dit te kunnen helpt het natuurlijk ook weer als je je kunt inleven in je eigen emoties en het kind in jezelf.
Hoe meer een kind zich gehecht voelt, hoe veiliger het zich voelt om zichzelf en de rest van de wereld te accepteren. Hoe meer liefde het kind krijgt, hoe meer het in staat zal zijn te geven. Gehechtheid staat net zo centraal in de ontwikkeling van een kind als eten en ademen.
Robert Shaw, M.D.
Zie voor een korte uitleg de website van de NJI over hechting, of lees dit artikel van ouders van nu.
Hechting tussen ouder en kind is misschien wel het belangrijkste aspect om als ouder rekening mee te houden. Uit onderzoek blijken bijvoorbeeld de volgende effecten op je kind:
Goede hechting
Verstoorde / onveilige hechting
Wat je kunt doen om tot een goede hechting te komen kun je dit artikel lezen
”Als een kind niet kalmeert dan heeft het verbinding nodig en troost, geen kritiek en controle”
Jane Evans
Het helpt dan ook om nieuwsgierig te blijven, ook om dat mee te geven aan je kinderen. Wees een OEN (Open En Nieuwsgierig) en laat OMA thuis (Oordelen, Meningen en Adviezen).
”Het meest belangrijke in communicatie is te horen wat er niet wordt gezegd”
Peter Drucker
In dit filmpje van 2 min en 40 seconde wordt het belang van connectie en hechting mooi uitgelegd.
De beroemde psycholoog Gabor Mate, spreekt prachtig over het belang van connectie. Dit filmpje van 7 minuten is wel een ‘must see’. Hij legt uit hoe je van je kind je discipel maakt, die bij jou wil horen en je wil volgen.
Belangrijke praktische handvatten vindt je in deze video van 7 min.In een aantal stappen wordt ook uitgebeeld hoe dit er uit ziet.
Vraag bij stap 4: Wat is je belangrijkste uitdaging als het gaat om hechting?
Stap 5. Wees congruent, kwetsbaar, jezelf en eerlijk
Dat je voor een positieve hechting lief, aardig en invoelend moet zijn is natuurlijk mooi. En dat het goed is om onvoorwaardelijke liefde uit te dragen ook, maar dat wil niet zeggen dat je altijd maar lief, aardig en meegaand moet zijn.
Sommige ouders zijn bijvoorbeeld te meegaand of bang voor conflict. Ze blijven dan te aardig en schuiven gevoelens van boosheid en irritatie zoveel mogelijk onder het tapijt. Een kind leert dan zijn ouders niet te respecteren.
”Een kind dat respectloos gedrag mag blijven vertonen naar zijn ouders zal anderen nooit werkelijk kunnen respecteren”
Billy Craman
Je mag dan ook best jezelf zijn en vervelende gevoelens hebben over wat je kinderen doen (of niet doen). Ook kan het goed zijn om stevig te reageren op momenten dat je kind werkelijk iets doet dat schadelijk is. Dat maakt dat je kind zich bewust wordt van het effect van zijn gedrag op anderen.
Als je je irritaties probeert te verbergen, dan kan het zijn dat je dubbele signalen afgeeft. Dat is verwarrend en bezorgt je kind stress. Je zegt het ene maar voelt het andere.
Waar het werkelijk om gaat is hoe jij je als ouder uit. Het is belangrijk dat je dit doet met geweldloos communiceren (zie cursus 2). Zeg bijvoorbeeld niet, ‘jij bent verschrikkelijk’ , maar hou het vooral bij jezelf en bij het gedrag wat je ziet. Zeg bijvoorbeeld: ” wat je nu doet vind ik echt vervelend. Ik wil dat je daarmee stopt”. Geef ook uitleg waarom je dat vindt. Als je jezelf goed kent kun je ook je gevoel delen. Geef niet alleen argumenten maar deel ook je gevoel. Bijvoorbeeld: “ik maak me zorgen omdat je je op een negatieve manier ontwikkelt en je leven zal verslechteren als je dit soort dingen doet. Ik wil graag dat je een goed leven hebt”. Of: “het maakt me bang en ik voel me machteloos dat ik je daarin niet kan sturen. Ik zou er graag samen uitkomen”.
Onder boosheid en irritatie ligt immers ook een positieve intentie, namelijk zorg, betrokkenheid en en kwetsbaarheid. Die kun je ook uiten en inzichtelijk maken voor je kind, zonder dat je het probleem bij je kind legt (bij jezelf houden). Als je die positieve intenties uit, dan kunnen jouw boosheid en jouw grens zelfs voor een positief hechtingsmoment zorgen. Kinderen interpreteren boosheid namelijk vaak verkeerd en betrekken het op zichzelf. Dit komt omdat ze dieperliggende oorzaken nog niet kennen en niet weten wat er achter jouw reactie schuilt. Omdat ze het op zichzelf betrekken kan dat schema’s veroorzaken. Een simpele uitleg en een andere manier van communiceren helpen dit te voorkomen en daar zal je kind zijn of haar hele leven profijt van hebben.
Je bent zo ook een voorbeeld voor je kind. Als je in je communicatie alleen maar de ander beschuldigt, of naar een ander wijst, dan hoef je niet raar op te kijken als je kind dit net zo doet (kopiëren, spiegelen, modeleren).
Als je op deze (geweldloze) manier communiceert dan snapt je kind jou en ook nog eens op een positieve manier. Je kind ziet dat je uiting of boosheid juist uit liefde of zorg voortkomt. De kans dat je kind zich dan verzet is vele malen kleiner en dat het toenadering zoekt vele malen groter. Door de manier waarop je communiceert kun je een machtsstrijd voorkomen en de mogelijkheid creëren voor gesprek, bewustwording en wederzijdse betrokkenheid. Natuurlijk moet je soms grenzen aangeven, maar vaker kunnen oplossingen gevonden worden in gezamenlijkheid en gesprek. Bekend is dat kinderen graag willen helpen als ze zowel het vertrouwen als de kans krijgen. Geef je die, dan hoeven er helemaal niet veel conflicten te zijn. Deze manier van communiceren is al mogelijk met kinderen die op de basisschool zitten. Dit is mogelijk geen makkelijke noot om te kraken, maar zeer zeker de moeite van het oefenen waard. Zorg vooral dat je cursus 2 onder de knie hebt.
Vraag bij stap 5: Hoe uit je je ongenoegen nu? Uit je het wel, maar niet adequaat? Of uit je het bijvoorbeeld te weinig en zeg je niet wat je echt voelt? Bedenk hoe je je het beste kunt uiten zodat je eerlijk bent over je gevoel en de positieve onderliggende intentie.
Stap 6. Luister naar je kind nadat je je hebt geuit
Als je je hebt geuit is het natuurlijk ook belangrijk om naar je kind te luisteren zodat je weet waarom het zo doet of reageert.
‘Als je naar je kinderen luistert, dan weet je als ouder waarom je niet gerespecteerd wordt”
Woody Allen
Voor oefenen, zie het volgende avontuur.
Stap 7. Inzicht. Onderzoek wat er werkelijk aan de hand is bij je kind
In het volgende avontuur ga je onderzoeken en stilstaan bij wat er werkelijk aan de hand is. Je combineert een systemische kijk (gezin), met een kijk op een individu.
Stap 8. Opvoeden naar behoeften
Als laatste stap gaan we opvoeden op basis van behoeften en wat je kunt doen als ouder. Dat zal het laatste avontuur van deze cursus zijn.
Lees bijvoorbeeld dit artikel over recentelijk wetenschappelijk onderzoek over welke opvoedstijl wel aansluit bij behoeften en wat niet
filmpje
Bijlages2
-
Voeg notitie toe